H Ολυμπία αναγνωρίστηκε το 1988 από την UNESCO σαν μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έκθεση ένταξης της, περιγράφει την ιδιαιτερότητα και την πολιτιστική του αξία του ‘’μνημείου’’ 

Η περιοχή της Ολυμπίας, που βρίσκεται σε μια κοιλάδα της Πελοποννήσου κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Τον 10ο αιώνα π.Χ., η Ολυμπία έγινε το κέντρο για τη λατρεία του Δία. Η Άλτις -το άδυτο των θεών- έχει συγκεντρώσει πάρα πολλά από τα αριστουργήματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Εκτός από τους ναούς, υπάρχουν τα απομεινάρια όλων των αθλητικών υποδομών που δημιουργήθηκαν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι λάμβαναν χώρα στην Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια, ξεκινώντας από το 776 π.Χ.

Στην βορειοδυτική Πελοπόννησο, η αρχαιολογική περιοχή της Ολυμπίας στους πρόποδες του Κρόνιου Λόφου, απλώνεται σε μια τριγωνική προσχωσιγενή πεζούλα στη συμβολή του Αλφειού και του Κλαδεού. Στην περιοχή αυτού του πολύ αρχαίου οικισμού, τα θρησκευτικά κέντρα της λατρείας διαδέχτηκαν το ένα το άλλο κατά τη διάρκεια της Ελλαδικής περιόδου: υπήρχαν εκείνα που ήταν αφιερωμένα στον Κρόνο, στη Γαία αλλά και σε άλλες Χθόνιες θεότητες, άλλα αφιερωμένα στον Πέλοπα, τον ήρωα που έδωσε το όνομά του στην Πελοπόννησο, και εκείνα που ήταν αφιερωμένα στην Ιπποδάμεια της οποίας το χέρι κέρδισε ο Πέλοπας σε έναν αγώνα με άρματα νικώντας τον Οινόμαο, τον πατέρα της. Η Ολυμπία έγινε κέντρο της λατρείας του Δία τον 10ο αιώνα π.Χ. Το όνομα Ολυμπία που περιγράφει τη δασώδη κοιλάδα όπου βρισκόταν η συγκεκριμένη τοποθεσία, αναφερόταν στο ιερό βουνό τον Όλυμπο, που ήταν η συνήθης κατοικία του Δία.

Κάτω από την προστασία των πόλεων της Πίσας και πιο πρόσφατα της Ήλιδος, το ιερό της Ολυμπίας απέκτησε τεράστια φήμη τον 8ο αιώνα π.Χ. με τους πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες που λάμβαναν χώρα εκεί κάθε πέμπτο έτος. Αρχίζοντας από το 776 π.Χ., οι αγώνες ήταν χώρος τακτικής συγκέντρωσης των αθλητών. Αργότερα, διάφοροι ομιλητές, ποιητές και μουσικοί ήρθαν για να γιορτάσουν τον Δία.

Πέλοπας και Ιπποδάμεια

Η Ιερά Άλτις - το άδυτο των θεών περιλάμβανε τα ερείπια των δύο κύριων ναών: Τον ναό της Ήρας (6ος αιώνας π.Χ.) και του Δία (5ος αιώνας π.Χ.). Προς το Βορρά υψωνόταν μια σειρά από Αρχαϊκούς θησαυρούς (6ου και 5ου αιώνα π.Χ.). αρκετοί από τους οποίους χτίστηκαν από τους κατοίκους των απόμακρων ελληνικών αποικιών του Σελινούντα, της Κυρήνης και του Βυζαντίου. Οι πρόσφατες κατασκευές - το Μητρώο και η Στοά της Ηχούς (4ος αιώνας π.Χ.). το Φιλίππειον προς τιμή της νίκη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., και η Εξέδρα του Ηρώδου του Αττικού (157-160 μ.Χ.) – βαθμιαία προστιθέντο στην στη σύνθετη τοπογραφία του ιερού του οποίου ο περίβολος δεσπόζει πάνω από τους προϊστορικούς οικισμούς της περιοχής.

Η πυκνότητα των κτηρίων έξω από της Ιερά Άλτι είναι ακόμα μεγαλύτερη: η χτισμένη ζώνη συνδυάζει τα επίσημα δωμάτια κατοικίας και συναθροίσεων για τους ιερούς και τους διοικητές, ενώ υπάρχουν ακόμη κτήρια για αθλητές, θερμά λουτρά, τα καταλύματα και χώροι φιλοξενίας για τους καλεσμένους. Στα βορειοδυτικά, βρίσκεται η παλαίστρα και το γυμνάσιο (3ος αιώνας π.Χ.), και στα ανατολικά, το παλαιό Στάδιο, που επανοικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια του 1ου αιώνα μ.Χ. και αναδιαμορφώθηκε το 1961-1962? και τα δυο τονίζουν ένα τοπίο γεμάτο ερείπια μεγαλοπρεπούς ομορφιάς. Η πλημμύρα του Αλφειού έριξε τον ιππόδρομο μακριά μόνο η αρχική θέση του είναι γνωστή.

Η φήμη και η παγκόσμια σημασία της Ολυμπίας είναι τόσο εμφανείς που θα φαινόταν περιττό να δικαιολογηθεί η αξία της. Το ιερό της Άλτεως περιείχε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά συγκέντρωσης αριστουργημάτων στον αρχαίο μεσογειακό κόσμο. Πολλά έχουν χαθεί, όπως ο Ολύμπιος Δίας, ένα άγαλμα λατρείας από χρυσό και ελεφαντόδοντο που φτιάχτηκε πιθανώς από τον Φειδία μεταξύ του 438 και του 430 π.Χ. Μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Θεοδόσιο τον Β’ και κατόπιν καταστράφηκε όταν η πυρκαγιά σάρωσε την πόλη το 474 μ.Χ. Άλλα αριστουργήματα διασώθηκαν: μεγάλα, αναθηματικά γλυπτά της Αρχαϊκής εποχής από μπρούτζο που σχημάτιζαν τύμπανα και μετώπες από τον ναό του Δία, καθώς και ο Ερμής του Πραξιτέλους, που βρέθηκε μαζί με τη βάση του στο ναό της Ήρας. Αυτά είναι όλα πολύ σημαντικά γλυπτά-είναι σημεία αναφοράς στην ιστορία της τέχνης.

Η επιρροή των μνημείων της Ολυμπίας είναι ιδιαίτερη. Για να αναφέρουμε τρία παραδείγματα, ο ναός του Δία, που χτίστηκε το 470-457 π.Χ., είναι πρότυπος ναός για τους μεγάλους Δωρικούς Ναούς που κατασκευάστηκαν στη νότια Ιταλία και στη Σικελία κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. ? η Νίκη του Παιωνίου, που κατασκευάστηκε το 420 π.Χ., επηρέασε τόσο έντονα και συνεχόμενα τις εικονογραφικές αλληγορίες της Νίκης που η νεοκλασσική τέχνη του 19ου αιώνα είναι ακόμα πολύ επηρεασμένη από αυτή? σε σχέση με τη ρωμαϊκή περίοδο, η Παλαίστρα της Ολυμπίας είναι αναμφισβήτητα η τυπολογική αναφορά που γίνεται από τον Βιτρούβιο στην «de Architectura-Περί Αρχιτεκτονικής» του. Η αξία της ως πρότυπο στην αρχιτεκτονική είναι σε κάθε περίπτωση αναμφισβήτητη.

Η Ολυμπία αποτελεί εξαιρετική μαρτυρία των αρχαίων πολιτισμών της Πελοποννήσου όσο αφορά τη διάρκεια τους αλλά και την ποιότητα. Οι πρώτοι οικισμοί χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους όταν καταλήφθηκε η κοιλάδα από το 3000 έως το 1100 π.Χ. Οι οικισμοί και οι νεκροπόλεις από την Εποχή του Χαλκού έχουν αποκαλυφθεί κατά μήκος των οχθών του Αλφειού. Η Μέση Ελλαδική και Μυκηναϊκή περίοδος αντιπροσωπεύονται επίσης στην συγκεκριμένη τοποθεσία.
Αφιερωμένη στο Δία, η Άλτις είναι ένα σημαντικό ιερό από τον 10ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. που αντιστοιχεί στην μεγάλη άνθιση της Ολυμπίας, που χαρακτηρίζεται πιο συγκεκριμένα από τον εορτασμό των Ολυμπιακών Αγώνων από το 776 π.Χ. μέχρι το 393 μ.Χ. Ένας χριστιανικός οικισμός διατηρήθηκε για ένα διάστημα πάνω στα ερείπια του μεγάλου πανελλήνιου ιερού: η ανακάλυψη του εργαστηρίου του Φειδία κάτω από τα ερείπια μιας βυζαντινής εκκλησίας είναι μια σημαντική ένδειξη της συνεχούς ανθρώπινης εποίκησης, η οποία ήταν διακεκομμένη μόνο στον 7ος αιώνα μ.Χ. ως αποτέλεσμα φυσικών καταστροφών.

Η Ολυμπία είναι ένα λαμπρό παράδειγμα ενός μεγάλου πανελλήνιου ιερού με πολλαπλές λειτουργίες: θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές. Μέσα στον περίβολο της Άλτεως που ήταν αφιερωμένος στους Θεούς, δίπλα στους κύριους ναούς του Δία και της ¨Ήρας, υπάρχουν αρχαία ιερά, όπως το Πελόπιο καθώς και μια σειρά Θησαυρών στο Βορρά, στη βάση του Κρόνιου Λόφου. Γύρω από τον περίβολο του ιερού βρίσκονται τα κτήρια που χρησιμοποιούνται από τους ιερείς (Θεηκολεών) και τη διοίκηση (Βουλευτήριον), καθώς επίσης και κτήρια για τα κοινά (Πρυτανείον) καθώς και για στέγαση (Λεωνίδαιο και Ρωμαϊκός ξενώνας), κατοικίες για τους διακεκριμένους φιλοξενουμένους (σπίτι του Νέρωνα), και όλες οι αθλητικές εγκαταστάσεις που απαιτούνται για την προετοιμασία και τον εορτασμό των Ολυμπιακών Αγωνών: το στάδιο και ο ιππόδρομος στην ανατολή, και τα θερμά λουτρά, η παλαίστρα και το γυμναστήριο στο νότο και τη δύση.

Η Ολυμπία συνδέεται άμεσα και απτά με ένα γεγονός παγκόσμιας σημασίας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες εορτάζονταν τακτικά αρχίζοντας από το 776 π.Χ. Η Ολυμπιάδα - η τετραετής περίοδος μεταξύ δύο διαδοχικών εορτασμών που πέφτουν κάθε πέμπτο έτος έγινε μονάδα μέτρησης χρόνου και ένα σύστημα που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στον Ελληνικό κόσμο. Εντούτοις, η σημασία των Ολυμπιακών Αγώνων όπου οι αθλητές που ωφελούνταν από μια τρίμηνη ιερή ανακωχή ενώνονταν από όλες τις ελληνικές πόλεις του μεσογειακού κόσμου για να αγωνιστούν μεταξύ τους, καταδεικνύει προ πάντων τα υψηλά ιδανικά του ελληνικού ανθρωπισμού: ειρηνικός και πιστός ανταγωνισμός μεταξύ των ελεύθερων και ίσων ατόμων, που είναι έτοιμα να ξεπεράσουν τη σωματική δύναμή τους σε μια ανώτατη προσπάθεια, με μόνη φιλοδοξία τη συμβολική ανταμοιβή ενός στεφανιού ελιάς.
Η αναγέννηση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, λόγω των προσπαθειών του Pierre de Coubertin, ανέδειξε το διαρκή χαρακτήρα του ιδανικού της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της προόδου που είναι αναμφισβήτητα το πολυτιμότερο αλλά και πιο εύθραυστο χαρακτηριστικό γνώρισμα της παγκόσμιας κληρονομιάς».

[ Για την αγγλική εκδοχή του παραπάνω κειμένου παρακαλώ επισκεφτείτε: http://whc.unesco.org/en/ list/517/documents/ ]

Κάτοψη του ιερού της Αρχαίας Ολυμπίας. Υπόβαθρο Guide Michelin GREECE	Αναπαράσταση του ιερού της Ολυμπίας το 100μ.Χ Οδηγοί της Καθημερινής – Αθήνα και Ηπειρωτική Ελλάδα

Το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία Ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία βρισκόταν στο ναό του Διός. Το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από τον επιφανή γλύπτη Φειδία το 430π.Χ. και είχε ύψος 12,4μ., καταλαμβάνοντας σε ύψος όλο τον σηκό του ναού και σε πλάτος (6,7μ.) το κεντρικό του κλίτος . Το άγαλμα κατασκευάστηκε από χρυσό και ελεφαντόδοντο σε σκελετό από ξύλο και προκαλούσε τόσο θαυμασμό στους επισκέπτες του, ώστε ο ποιητής Φίλιππος ο Θεσσαλονικέας έγραψε ‘’Είτε ο Θεός κατέβηκε από τον ουρανό και σου έδειξε τη μορφή του, είτε εσύ, Φειδία ανέβηκες στον ουρανό και τον είδες.’’  Το άγαλμα μετά τη διακοπή των Ολυμπιακών αγώνων (393μ.Χ) μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου καταστράφηκε σε μία πυρκαγιά το 475 μ.Χ.  Η λεπτομερής περιγραφή του αγάλματος από τον περιηγητή του 2ου αιώνα μ.Χ Παυσανία επέτρεψε την πιστή αναπαράσταση του. Αναπαραστάσεις του χρυσελεφάντινου αγάλματος του Δία στην Ολυμπία Ολυμπία – Εκδόσεις Explorer – Εκδοτική Αθηνών

Παυσανίας Ηλειακά V, 10-11 Απεικόνιση του αγάλματος Δία σε νόμισμα των Ηλείων «Ο θεός είναι κατασκευασμένος από χρυσάφι και ελεφαντόδοντο και παριστάνεται να κάθεται σε θρόνο. Στο κεφάλι φορεί στεφάνι που απομιμείται κλωνάρια ελιάς. Στο δεξί του χέρι ο θεός κρατά Νίκη, και αυτή από ελεφαντόδοντο και χρυσάφι. Η Νίκη κρατεί ταινία και έχει στεφάνι στο κεφάλι. Στο αριστερό χέρι του θεού υπάρχει σκήπτρο στολισμένο με παντός είδους μέταλλα. Το πουλί που κάθεται πάνω στο σκήπτρο είναι αετός. Τα υποδήματα του θεού είναι επίσης από χρυσάφι, καθώς και το ιμάτιο του. Το ιμάτιο είναι στολισμένο με εικαστικές παραστάσεις και με εικόνες λουλουδιών κρίνων. Ο θρόνος είναι στολισμένος με χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες, καθώς και με έβενο και ελεφαντόδοντο. Πάνω του υπάρχουν ζωγραφιστές εικόνες και γλυπτά. Επίσης τέσσερις νίκες απεικονίζονται σαν χορεύτριες σε κάθε πόδι του θρόνου, ενώ άλλες δύο υπάρχουν χαμηλότερα στη βάση κάθε ποδιού. Σε καθένα από τα δύο μπροστινά πόδια του θρόνου παριστάνονται παιδιά των Θηβαίων αρπαγμένα από σφίγγες και κάτω από τις σφίγγες παριστάνονται ο Απόλλωνας και η Άρτεμη να σκοτώνουν με βέλη τα παιδιά της Νιόβης. Ανάμεσα στα πόδια του θρόνου υπάρχουν τέσσερις ξύλινοι σύνδεσμοι*, καθένας από τους οποίους εκτείνεται από το ένα πόδι στο άλλο. Στο σύνδεσμο που βρίσκεται απέναντι από την είσοδο υπάρχουν επτά γλυπτά.(…). Αυτές πρέπει να παριστάνουν παλιά αγωνίσματα, γιατί τα αγωνίσματα μεταξύ παιδιών δεν είχαν ακόμα καθιερωθεί την εποχή του Φειδία. Ο νέος που δένει μόνος του την ταινία του νικητή στο κεφάλι του λένε πως μοιάζει με τον Παντάρκη, ένα νεαρό από την Ηλιδα που τον είχε ερωτευθεί ο Φειδίας. Ο Παντάρκης κέρδισε κατά τη 86η Ολυμπιάδα (436π.Χ) μια νίκη σε αγώνισμα πάλης μεταξύ παιδιών. Στους άλλους συνδέσμους απεικονίζεται η ομάδα των ηρώων που μαζί με τον Ηρακλή πολέμησαν κατά των αμαζόνων.(…). Το θρόνο δεν τον υποβαστάζουν μόνο τα πόδια, αλλά και κίονες ισάριθμοι με τα πόδια οι οποίοι υψώνονται ανάμεσα στα πόδια. (…). Το σκαμνάκι κάτω από τα πόδια του Δία (υποπόδιο) που το λένε στην Αττική θρανίο έχει σκαλισμένα χρυσά λιοντάρια, καθώς και παράσταση της μάχης του Θησέα κατά των αμαζόνων που είναι το πρώτο ανδραγάθημα των Αθηναίων κατά των αλλοφύλων. Πάνω στο βάθρο, όπου στηρίζεται ο θρόνος και ότι άλλο κοσμεί το Δία, υπάρχουν παραστάσεις χρυσές του Ήλιου ανεβασμένου πάνω στο άρμα του, του Δία και της Ηρας. Ξέρω τις διαστάσεις του Δία της Ολυμπίας, το ύψος και το πλάτος, όπως τα έχουν γράψει, αλλά δεν θα παινέψω εκείνους που μετρήσανε το άγαλμα, γιατί τα μέτρα που αναφέρουν είναι πολύ κατώτερα από την εντύπωση που έχουν όσοι είδαν με τα μάτια τους το άγαλμα. Για τη δεξιοτεχνία του Φειδία λένε πως υπάρχει και του ίδιου του θεού μαρτυρία: όταν δηλ. είχε τελειώσει το άγαλμα, ο Φειδίας ευχήθηκε να φανερώσει με σημάδι ι θεός , αν το έργο είναι όπως το ήθελε και λένε πως αμέσως έπεσε κεραυνός στο μέρος εκείνο του δαπέδου, πάνω στο οποίο είναι στημένη ως την εποχή μου η χάλκινη υδρία. Το τμήμα του δαπέδου που είναι μπροστά στο άγαλμα είναι στρωμένο όχι με άσπρη, αλλά με μαύρη πέτρα. Γύρω στη μαύρη αυτή πέτρα εξέχει κυκλικά μια κρηπίδα από μάρμαρο της Πάρου για να συγκρατεί το λάδι που χύνεται. Το λάδι είναι ωφέλιμο στο άγαλμα της Ολυμπίας επειδή εμποδίζει το ελεφαντόδοντο να φθείρεται από την υγρασία που έχει το ελώδες έδαφος στην Αλτη.»  Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησης – Εκδοτική Αθηνών Στην Ολυμπία και στο άγαλμα του Διός αναφέρεται και ο Στράβων (1ος αιώνας μ.Χ) στα Γεωγραφικά του Η’, ΙΙ, 30 Η Ολυμπία στολίστηκε με πλήθος αφιερώματα που τα ανέθεταν απ΄ όλη την Ελλάδα. (..). Το πιο μεγάλο απ΄ όλα υπήρξε το ξύλινο άγαλμα του Δία που το έκανε από ελεφαντόδοντο ο Φειδίας ο γιος του Χαρμίδη, τόσο μεγάλο σε μέγεθος, ώστε , αν και ναός είναι τεράστιος, ο καλλιτέχνης φαίνεται πως έχασε το μέτρο αφού τον έφτιαξε καθισμένο κι ωστόσο να αγγίζει την κορυφή της στέγης, δίνοντας την εντύπωση ότι αν σηκωθεί όρθιος θα ξηλώσει τη στέγη του ναού. Κι ο Καλλίμαχος τα είπε αυτά σε έναν ίαμβο του. Πολύ βοήθησε τον Φειδία και ο ζωγράφος Πάναινος, ανιψιός και συνεργάτης του στη διακόσμηση του αγάλματος με χρώματα ειδικά του ρούχου. Δείχνουν στο ιερό πολλούς και θαυμαστούς πίνακες που έκανε ο ίδιος. Λένε για το Φειδία ότι όταν τον ρώτησε ο Πάναινος με πιο υπόδειγμα θα κατασκεύαζε την εικόνα του Δία, του απάντησε ότι παίρνει σαν πρότυπο την περιγραφή του Ομήρου ’Ο Κρονίων είπε και ένευσε με τα σκοτεινά του φρύδια, και η θεϊκή του χαίτη κύλησε μπροστά στο αθάνατο του βασιλιά κεφάλι προκαλώντας σεισμό στον μεγάλο Όλυμπο.’’ Θαυμάσια όντως περιγραφή, κι από άλλα στοιχεία, αλλά και για τα φρύδια, επειδή ο ποιητής προκαλεί στη φαντασία μας τη δημιουργία ενός υψίστου προσώπου και μιας υψίστης δυνάμεως αξίας του Δία, όπως κάνει και για την Ήρα, διατηρώντας το κατάλληλο στοιχείο για τον καθένα Λέει: ‘’Κουνήθηκε στον θρόνο της, προκαλώντας Στον ψηλό Όλυμπο σεισμό’’ Αυτό που προκάλεσε η ίδια κουνώντας όλο της το σώμα, ο Δίας το έκανε κουνώντας τα φρύδια του μόνο, φυσικά κουνήθηκαν και τα μαλλιά του. Έχει ειπωθεί σωστά για τον Όμηρο ότι αυτός τη μορφή των θεών ή είναι ο μόνος που γνώριζε ή ο μόνος που έδειξε. Στράβων – Εκδόσεις Κάκτος

|

|