Χάρτης της περιοχής των Οινιάδων. Η περιοχή δυτικά της πόλης ήταν διάσπαρτη με μικρά νησάκια, τα οποία όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος και εκτενώς ο Θουκυδίδης «σε σύντομο χρόνο θα έχουν ενωθεί το ένα με το άλλο και θα σχηματίζουν στεριά», όπως πράγματι έχει γίνει σήμερα (κόκκινος κύκλος). Απόσπασμα χάρτη ‘‘Αιτωλία’’ των εκδόσεων ΑΝΑΒΑΣΗ

Χτισμένες πάνω στο ρου του Αχελώου, απέχοντας 10 χλμ. από τις σημερινές εκβολές του ποταμού και 3 χλμ. από τη θάλασσα του Ιονίου, οι αρχαίες Οινιάδες είναι μια από τις δεκάδες πόλεις της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας της αρχαιότητας, φορτωμένες με μύθους αλλά και ιστορικά γεγονότα.

Κατά τη μυθολογία πρώτος οικιστής της πόλης υπήρξε ο Αλκμέων από το Άργος, αλλά το όνομα της πιθανότερο είναι ότι οφείλεται στον βασιλιά Οινέα της αρχ. πόλης Πλευρώνα.

Λόγω της θέσης της, καθώς ήταν προσβάσιμη από τον Αχελώο που για τις αρχαίες τριήρεις ήταν αναπλεύσιμος μέχρι την πόλη, υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Αιτωλίας – Ακαρνανίας περνώντας συχνά από τον έλεγχο της μιας περιοχής στην άλλη.

Το 454 π.Χ. οι εξόριστοι, λόγω των Σπαρτιατών, Μεσσήνιοι, την κατέλαβαν για ένα χρόνοι, ενώ κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (341-404 π.Χ.) η πόλη έπαιξε σημαντικό ρόλο στις συγκρούσεις των Αθηναίων και των Πελοποννήσιων, περνώντας και πάλι υπό τον έλεγχο και των δύο πλευρών.

Στους επόμενους αιώνες η πόλη βρέθηκε στη δίνη των συγκρούσεων μεταξύ των Αιτωλών και των Μακεδόνων, οι οποίο τελικά την υπέταξαν το 219 π.Χ. υπό τον Φίλιππο τον Ε’.

Οι Αιτωλοί την ανακατέλαβαν με την βοήθεια των Ρωμαίων, όμως το 189 π.Χ. υποτάχθηκε στους Ακαρνάνες. Μετά το 167 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι σταδιακά επικράτησαν σε όλη την Ελλάδα, η ιστορική ταυτότητα της πόλης χάθηκε, αν και φαίνεται ότι μέχρι τον 3^ον αιώνα μ.Χ. υπήρχε στην πόλη μικρός οικισμός.

Ο ένας από τους 5 λόφους της αρχαίας πόλης των Οινιάδων. Ο σημερινός εύφορος κάμπος κατά την αρχαιότητα ήταν η λίμνη Μελίτη σχηματισμένη από τον ποταμό Αχελώο.

Η πόλη βρισκόταν στο δέλτα του Αχελώου και περιβάλλονταν νότια από τη θάλασσα και βόρεια από τη λίμνη Μελίτη. Είχε δύο λιμάνια, που σήμερα έχουν καταχωθεί. Από τις εγκαταστάσεις αυτές σώζονται σήμερα οι επιβλητικοί νεώσοικοι λαξευμένοι στο βράχο. 

 Τα τείχη της πόλης, που ανάγονται στον 5^ον αιώνα, πήραν τη σημερινή τους μορφή το 219 π.Χ., όταν κατέλαβε την πόλη ο Φίλιππος ο Ε΄. Τα πολυγωνικά και σε λίγα σημεία ισοδομικά τείχη είναι εντυπωσιακά, καθώς εκτείνονται σε μήκος 6 χλμ. και καταλαμβάνου μια σειρά πέντε λοφοειδών εξάρσεων του κάμπου της Παραχελωίτιδας γης.

Το σωζόμενο σε καλή κατάσταση θέατρο της πόλης χρονολογείται τον 4^ον αιώνα π.Χ., ενώ υπήρξαν ακόμα δύο φάσεις με τελευταία τη Ρωμαϊκή. Είχε μεγάλη ορχήστρα (διάμετρος 15 μ.), σκηνή και προσκήνιο του 3^ου αιώνα. Το κοίλο χωρίζεται με οκτώ κλίμακες και επτά κερκίδες, ενώ έχουν εντοπισθεί 30 σειρές εδωλίων (στο ανατολικό τμήμα του) λαξευμένες στο βράχο, ενώ στο δυτικό, στις χαμηλότερες σειρές των εδωλίων, έχουν χαραχτεί απελευθερωτικές επιγραφές δούλων.

Μία από τις πύλες των Οινιάδων...	...και οι λαξευμένοι στους βράχους νεώσοικοι.

Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης αναφέρονται στην ιδιαίτερη θέση των Οινιάδων στο δέλτα του Αχελώου. Ο Ηρόδοτος, στο βιβλίο του Ευτέρπη, περιγράφοντας την χώρα της Αιγύπτου γράφει:

«Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της χώρας (της Αιγύπτου) όπως μου έλεγαν και οι ιερείς και όπως μου φάνηκε και μένα, είναι γη που προήλθε από προσχώσεις του ποταμού Νείλου.[…] Υπάρχουν και άλλα ποτάμια που δεν μπορούν να παραβληθούν σε μέγεθος με τον Νείλο, τα οποία όμως έχουν προκαλέσει μεγάλες διαφοροποιήσεις. Θα μπορούσα ν’ αναφέρω και άλλα ονόματα ιδίως του Αχελώου, ο οποίος κυλάει στην Ακαρνανία και εκβάλλοντας στη θάλασσα, έχει μεταβάλει τα μισά από τα νησιά των Εχινάδων σε στεριά (τας ημισέας ήδη ήπειρον πεποίηκε)».

 (Μετάφραση Άγγελος Βλάχος)         

Το θέατρο των αρχαίων Οινιάδων

Ο Θουκυδίδης περιγράφοντας τις συγκρούσεις των Σπαρτιατών και των Αθηναίων  κατά το τρίτο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, αναφέρεται εκτενώς στην ιδιαίτερη θέση της πόλης πάνω στο ρου του Αχελώου, που κατά την περίοδο του χειμώνα, μεταβαλλόταν σε ελώδη έκταση (2.102):    

«Κατά τη διάρκεια του ίδιου χειμώνα, η Αθηναϊκή φρουρά της Ναυπάκτου, μετά την αποστράτευση του Πελοποννησιακού στόλου, εξεστράτευσε στην Ακαρνανία, υπό την αρχηγία του Φορμίωνος, με τετρακόσιους Αθηναίους οπλίτες από τους επιβαίνοντες στο στόλο και τετρακόσιους Μεσσήνιους. Η δύναμη αυτή έπλευσε παραλιακά προς τον Αστακό, όπου αποβιβασθείσα προήλασε στο εσωτερικό, και αφού εξεδίωξε από το Στράτο και τα Κόροντα και άλλα μέρη εκείνους εκ των κατοίκων, στους οποίους δεν είχαν εμπιστοσύνη, και επανέφεραν στα Κόροντα τον Κύνητα, γιο του Θεολύτου, επέστρεψαν πάλι στα πλοία τους, καθώς κατά των Οινιάδων, οι οποίοι μόνες από τους Ακαρνάνες υπήρξαν κατά παράδοση εχθροί των, δεν θεωρήθηκε δυνατή εκστρατεία κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Διότι ο ποταμός Αχελώος, πηγάζοντας από το όρος Πίνδος, ρέει μέσω της χώρας των Δολόπων, των Αγραίων και των Αμφιλοχίων. Στη συνέχεια διασχίζει την πεδιάδα της Ακαρνανίας, διερχόμενος στο βόρειο τμήμα της, πλησίον στην πόλη Στράτος και εκβάλλει στη θάλασσα πλησίον της χώρας των Οινιάδων.

Την πόλη των Οινιάδων περικλείει με έλη, καθιστώντας τοιουτοτρόπως αδύνατες κατά την εποχή του χειμώνα τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, λόγω των υδάτων. Οι περισσότερες, εξ άλλου, από τας νήσους Εχινάδες κείνται απέναντι της πόλεως των Οινιάδων, σε πολύ μικρή απόσταση από τις εκβολές του Αχελώου, με τρόπον ώστε, επειδή ο ποταμός είναι μεγάλος, προκαλεί διαρκείς προσχώσεις, και μερικές από τις νήσους αυτές αποτελούν ήδη μέρος της ξηράς, και είναι πιθανόν να πάθουν όλες το ίδιο σε χρόνο όχι πολύ μεγάλο. Διότι όχι μόνον το ρεύμα του ποταμού είναι ορμητικό και άφθονο και λασπώδες, αλλά και τα νησιά  πυκνά, ώστε χρησιμεύουν αλληλοδιαδόχως ως σύνδεσμοι των προσχώσεων, καθόσον, επειδή βρίσκονται το ένα πίσω από τον άλλο, όχι σε ευθεία, αλλά σε λοξή γραμμή, δεν αφήνουν το νερό του ποταμού να βρει ελεύθερη διέξοδο προς τη θάλασσα. Τα νησιά αυτά είναι μικρά και ακατοίκητα. Λέγεται, άλλωστε, ότι τον Αλκμέωνα, γιο του Αμφιαράου, όταν, ως γνωστό, περιπλανιόταν εξόριστος μετά τον φόνο της μητέρας του, οδήγησε ο Απόλλων να κατοικήσει στο μέρος αυτό δια χρησμού, ο οποίος όριζε ότι δεν θ’ απαλλαχθεί από τους φόβους του, πριν βρει προς εγκατάσταση του, χώρα η οποία ούτε ορατή ακόμη ήταν από τον ήλιο, ούτε ήταν γη, όταν σκότωσε τη μητέρα του, καθόσον κάθε άλλη γη είχε μολυνθεί από το ανοσιούργημά του. Ο Αλκμέων, όπως λένε, δεν γνώριζε πώς να ερμηνεύσει το χρησμό, και μόλις μετά πολλές έρευνες εστίασε την προσοχή του στις προσχώσεις αυτές του Αχελώου, και έκρινε ότι έκταση κατά πάσα πιθανότητα ικανή δια την προσωπική του συντήρηση είχε προσχωθεί αφότου μετά τον φόνο της μητέρας του περιπλανιόταν για τόσον μακρύ χρόνο. Και εγκατασταθείς στον τόπο γύρω από την πόλη των Οινιάδων, έγινε βασιλεύς, και κληροδότησε στην χώρα το νέο της όνομα από το όνομα του υιού του Ακαρνάνος. Αυτή είναι η παράδοση, η οποία περιήλθε σε εμάς για τον Αλκμέωνα.

(Μετάφραση Άγγελος Βλάχος)   

Πράγματι σήμερα μια πολύ μεγάλη περιοχή πάνω από 50 τετρ. χλμ. έχει επιχωθεί από τις φερτές ύλες του Αχελώου και πολλά νησάκια των Εχινάδων, από αυτά που υπήρχαν στην αρχαιότητα, έχουν γίνει τμήμα της στεριάς.  

Το θέατρο των αρχαίων Οινιάδων...	...και η αναπαράσταση του.

|